Drukken in oorlogstijd (1940 - 1945)
Inleiding
De Tweede Wereldoorlog had een enorme impact op alle aspecten van het dagelijks leven, waaronder de pers en publicatie. In Nederland, dat van 1940 tot 1945 onder Duitse bezetting stond, ontstond er een bijzonder fenomeen: de illegale pers. Dit verslag behandelt de rol van drukken in oorlogstijd, de opkomst van de illegale pers, de grafici die zich in stug verzet stelden, de gevaren van drukwerk, de verzetsbladen, het clandestiene boek en de ondergrondse bladen.
Drukken in Oorlogstijd
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de pers in Nederland onder controle van de Duitse bezetter geplaatst. De censuur was streng; nieuws werd gemanipuleerd en de vrijheid van drukwerk was volledig ingeperkt. Desondanks bleven veel mensen informatie zoeken en delen. Dit leidde tot de opkomst van een clandestiene pers die uit noodzaak ontstond. Drukken in oorlogstijd werd een daad van verzet en moed, waarbij verzetsgroepen hun eigen drukpersen en materialen gebruikten om hun boodschappen te verspreiden.
Illegale Pers 1940-1945
De illegale pers bestond uit tal van publicaties die zonder toestemming van de bezetter werden vervaardigd. Deze bladen en brochures waren vaak politiek van aard, en hadden als doel om de bevolking te informeren over de ware gang van zaken, propaganda van de bezetter tegen te gaan en moed in te spreken. Belangrijke illegale bladen waren onder andere "De Waarheid", "Trouw", en "Het Parool". Deze publicaties waren niet alleen een bron van informatie, maar ook een manier om solidariteit te creëren binnen de bevolking.
Grafici in Stug Verzet
Grafici, drukkers en kunstenaars speelden een essentiële rol in het verzet. Zij gebruikten hun vaardigheden om krachtige visuele boodschappen te creëren die de bevolking aanspoorden om in verzet te komen. Met beperkte middelen en onder grote druk produceerden zij affiches, pamfletten en verzetsbladen. Het werk van deze grafici was vaak gevaarlijk, omdat het risico op ontdekking en arrestatie constant aanwezig was. Hun creativiteit en vastberadenheid droegen bij aan de verspreiding van verzetsgedachten en het behoud van de hoop.
Gevaarlijk Drukwerk
Het maken en verspreiden van illegaal drukwerk was uiterst riskant. Drukkers en distributeurs werden vaak opgepakt, en veel mensen betaalden de hoogste prijs voor hun verzet. De Duitse autoriteiten waren onverbiddelijk in hun jacht op de illegale pers. Arresteerden ze iemand die betrokken was bij het drukken of verspreiden van illegale bladen, dan stonden zware straffen, waaronder gevangenisstraf of zelfs de doodstraf, op het spel. Dit gevaar maakte de illegale pers tot een dappere en heroïsche onderneming.
Verzetsbladen
Verzetsbladen waren cruciaal in het creëren van een alternatief voor de officiële berichtgeving. Ze boden niet alleen nieuws, maar ook informatie over de activiteiten van het verzet, oproepen tot actie en steun voor de slachtoffers van de bezetting. De bladen waren vaak voorzien van anonieme bijdragen, zodat de schrijvers beschermd bleven tegen represailles. Door de verspreiding van deze bladen konden mensen zich verenigen in hun verzet tegen de onderdrukking.
Het Clandestiene Boek
Naast bladen en pamfletten werden ook boeken clandestien gedrukt en verspreid. Deze boeken bevatten vaak essays, poëzie en andere literaire werken die een kritische blik gaven op de bezetting en de oorlog. Het clandestiene boek vormde een belangrijke bron van inspiratie en kennis voor de verzetsbeweging en was een middel om culturele identiteit te behouden in een tijd van onderdrukking.
Ondergrondse Bladen
Ondergrondse bladen waren een term die vaak werd gebruikt voor de diverse illegale publicaties die tijdens de oorlog verschenen. Deze bladen varieerden van serieuze politieke analyses tot meer populaire en luchtige inhoud. Hun verspreiding was vaak lokaal, waarbij vrienden en familieleden elkaar hielpen om exemplaren door te geven. De ondergrondse bladen speelden een cruciale rol in het verbinden van mensen en het aanwakkeren van verzet tegen de bezetter.
Conclusie
De illegale pers in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog was een krachtig symbool van verzet en moed. Ondanks de gevaarlijke omstandigheden en de constante dreiging van ontdekking, maakten drukkers, grafici en schrijvers gebruik van hun talenten om de waarheid te verspreiden en de bevolking te informeren. Hun inspanningen droegen niet alleen bij aan de weerstand tegen de bezetting, maar hielpen ook om de hoop levend te houden in een tijd van duisternis. De erfenis van deze ondergrondse pers is nog steeds voelbaar en herinnert ons aan de waarde van vrijheid van meningsuiting en de kracht van het verzet.
Klik even op de afbeeldingen voor de info.
De wereld achter de 1300 illegale kranten in WO2
Ons Volk. De Waarheid. Trouw. Parool. De Geus. Je Maintiendrai. Het zijn enkele van de honderden illegale kranten in de Tweede Wereldoorlog.
Illegale pers
Al op 15 mei 1940 wordt de Nederlandse pers onder controle van de Duitse bezetter gebracht. Dat betekent dat de Duitsers controleren en bepalen wat kranten mogen schrijven (censuur). Dit word gelijkschakeling genoemd. Kranten die hieraan niet willen meewerken worden verboden en gaan vaak illegaal, als verzetskrant, verder. Ook worden in de oorlog nog veel verzetskranten opgericht.
De Waarheid en Het Parool zijn daarvan bekende voorbeelden. Later komen er steeds meer bladen uit christelijke hoek. Trouw is daarvan het grootste blad. In februari 1943 wordt in Meppel het eerste nummer van Trouw gedrukt. Een protestantse krant, in het leven geroepen als gevolg van een conflict tussen de Vrij Nederland-redacteuren Henk van Randwijk en Wim Speelman over de te volgen ideologische koers.
De Illegale Trouw
Hier kunt u alle landelijk verspreide edities van Trouw lezen die tijdens de Tweede Wereldoorlog illegaal werden gedrukt en verspreid. Deze site is totstandgekomen op initiatief en met steun van de Stichting ter bevordering van de Christelijke Pers in Nederland.
site Joris Belgers & Charlot Verlouw
Het verzet tijdens de Duitse bezetting van 1940-1945
In deze oorlog werkte vader Siem Plukker samen met zijn broer Wim in de drukkerij met boekhandel van hun moeder: 'de fa. Wed. G. Plukker' in Schagen. De sabotage-activiteiten betroffen voor een groot deel het achterhouden (achterover drukken) van geheime tekeningen van de Duitsers, het drukken van illegale bladen en valse ontslagbewijzen, legitimatiebewijzen en andere officiële papieren.
Nadat in Schagen in 1942 de 'Divisionsstab Nordholland-Nord' werd gelegerd, moesten veel geheime stukken worden gemaakt en vermenigvuldigd. Dat moest in de drukkerij van Plukker worden gedaan, onder continu en streng toezicht van gewapende Duitse militairen.
'Wat is toch die geheimzinnige kracht die al die mannen en vrouwen en soms kinderen
overal in Europa geheime krantjes doet schrijven, drukken, verspreiden; die hen ondanks schrikbewind de waarheid doet blijven verkondigen en de vrijheid doet prediken? Zij willen slechts in anderen iets ontsteken van het vuur, dat in hen zeiven
brandt, vurige liefde tot hun land en hun onweerstaanbare drang naar vrijheid. ,
'De Rotterdammer' (H.J. van den Broek) voor Radio Oranje, 3 februari 1943
